Pripremila: dr Dragana Grahovac, doktor medicine
Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP) je progresivno oboljenje od koga boluje skoro 10% odraslog stanovništva. Bolest se nedovoljno dijagnostikuje i nedovoljno liječi pa tako od nje svake godine obolijeva sve više ljudi i predstavlja veliki zdravstveni i socio-ekonomski problem.
Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP) karakteriše se ograničenjem (smanjenjem) protoka vazduha u disajnim putevima. Ograničenje protoka vazduha je progresivno i udruženo sa zapaljenjskom reakcijom pluća na štetne čestice ili gasove. Riječ hronična znači da se bolest ne povlači a opstruktivna – da je djelimično blokiran protok vazduha u disajnim putevima.
Kod bolesnika sa HOBP manji su otvori disajnih puteva. U njih ulazi manje vazduha zato što su zidovi disajnih puteva zadebljali i otečeni, disajni putevi su stisnuti pod uticajem malih mišića koji ih okružuju i u njima se stvara sluz koju bolesnik iskašljava.
Ko obolijeva najčešće?
Od HOBP najčešće obolijevaju pušači ili bivši pušači, osobe koje žive u kućama sa mnogo gasova (sagorjevanje u pećima za zagrijavanje prostorija) ili one koje su radile na mjestima gdje je bilo puno prašine i dima. Većina bolesnika sa HOBP ima preko 40 godina, ali mogu oboljeti i mlađi ljudi.
Koji su simptomi?
Osobe koje boluju od HOBP žale se na kašalj i iskašljavanje sluzavog ili “prljavog” ispljuvka, zviždanje („sviranje“) u grudima i osećaj nedostatak vazduha (dispnea) koji je i glavni simptom ove bolesti.
Mnogi bolesnici smatraju pojavu ovih simptoma dijelom normalnog procesa starenja, iako su znaci ozbiljnog oboljenja koje zahtijeva liječenje. Često se i guše ,ostaju bez daha prilikom fizičkog napora i potrebno im je duže vrijeme da se oporave nakon prehlade.
Sa napredovanjem bolesti, tegobe postaju sve izraženije. Većina pacijenata kasno se javlja ljekaru i smatra da je kašalj normalna pojava zbog pušenja.
Nerjetko kod ovih pacijenata postoji i astma,a često su pridružena oboljenja kao što su šećerna bolest, bolesti srca i krvnih sudova, mišića I kostiju.
U početku se nedostatak vazduha javlja pri većem naporu. Sa napredovanjem bolesti podnošenje napora je sve teže, bolesnik ostaje bez daha u toku svakodnevnih aktivnosti kao što su penjanje uz nekoliko stepenica, hod po ravnom ili čak jutarnje umivanje i oblačenje.
Tok bolesti se karakteriše periodima stabilnog stanja, a ona se povremeno remete pojavom akutnih pogoršanja (egzacerbacije) kada u kratkom vremenskom periodu dolazi do pogoršanja simptoma i obično je potrebna promjena dotadašnje terapije.
Bolest ima progresivan karakter, što znači da napreduje od najblažih ka najtežim poremećajima.
HOBP je oboljenje koje ugrožava život i pogoršava se ako se ne liječi.
Kako se postavlja dijagnoza?
Prvi korak u postavljanju dijagnoze HOBP je detaljan ljekarski pregled koji obuhvata detaljnu anamnezu, naročito podatke o faktorima rizika, o pušenju kao i podatke u vezi sa radnim mjestom, a zatim fizički pregled,dodatna ispitivanja krvi i ispljuvka (ako je potrebno) kao I RTG snimak pluća I bronhoskopiju.
Ipak,zlatni standard je spirometrija ( spirometrija je važna za postavljanje dijagnoze HOBP kao što je merenje krvnog pritiska bitno za postavljanje dijagnoze hipertenzije).
Najčešći uzroci HOBP?
Najčešći uzrok nastanka HOBP je duvanski dim, uključujući cigarete, lulu i druge oblike pušenja duvana popularne u mnogim zemljama.
Prema mnogobrojnim ispitivanjima 80-90% osoba sa dijagnozom HOBP su hronični pušači ili bivši pušači. Ipak, u jednom znatno manjem procentu HOBP nastaje i kod nepušača jer postoje i drugi faktori rizika za nastanak HOBP, a to su:
- Prašine i hemikalije na radnom mjestu (isparenja, iritansi i dimovi) kada je izloženost dovoljno intenzivna ili dugotrajna;
- Zagađenje vazduha u zatvorenom prostoru nastalo od sagorijevanja bioloških goriva za kuvanje i zagrijevanje u slabo provjetravanim prostorijama;
- Zagađenje vazduha na otvorenom prostoru dodatno opterećuje pluća udahnutim česticama, iako izgleda da je njegova uloga u izazivanju HOBP mala;
- Pasivno pušenje može biti faktor pogoršanja disajnih simptoma;
- Urođeni deficit alfa-1-antitripsina (AAT). To je genetski oblik HOBP i prilično je rijedak. Prenosi se rođenjem preko jednog ili oba roditelja.
Kako se liječi HOBP?
Prva i osnovna mjera liječenja je PRESTANAK PUŠENJA ili izlaganja štetnim uticajima.
Za lečenje HOBP koriste se lijekovi koji otklanjaju simptome širenjem disajnih puteva, smirivanjem upale i infekcije. Koriste se dozni aerosoli, tzv. pumpice pomoću kojih se lijek unosi udisanjem (inhalacionim putem). To je najbolji, najkorisniji i najmanje štetan vid terapije jer lijek djeluje direktno na oboljeli organ, unosi se mala doza, brzo se otklanjaju simptomi i nema neželjenih efekata.
U toku epidemija gripa i respiratornih infekcija bolesnicima se preporučuje vakcinacija.
U uznapredovalom stadijumu oboljenja, kada je kiseonik u krvi znatno niži, bolesnicima koji ispunjavaju uslove propisuje se dugotrajna oksigenoterapija u kućnim uslovima (DOT). Ona podrazumeva upotrebu kiseonika preko aparata koji se zove koncentrator kiseonika u kućnim uslovima. Tako je pacijent na stalnoj oksigenoterapiji (najmanje 16 sati u toku dana), i manje su potrebe za bolničkim liječenjem.
Koje su to posljedice ne liječenja HOBP?
Ovo je hronična i sigurno progresivna bolest, koja ako se ne liječi, tokom vremena sve više onemogućava svakodnevno fukcionisanje pacijenta do potpune invalidnosti, zavisnosti od kiseonika, aparata za neinvazivnu ventilaciju i boravka u krevetu tokom većeg dijela dana.
HOBP je bolest koja se može spriječiti! Osnovna preventivna mjera je otklanjanje faktora rizika, prije svega prestanak pušenja.
Kada se jave ljekaru koji dijagnostikuje pravu prirodu bolesti, pacijenti dobijaju savjete o daljem liječenju:
- prestanak pušenja (najvažniji i najbolji način da pomognete svojim plućima);
- izbegavanje mjesta gde se puši, dima i mirisa koji vam smetaju;
- provjetravanje prostorija u stanu;
- redovno uzimanje lijekova i
- redovne vježbe disanja.
